Komvoor ontwikkelde voor de WODN (Werkgroep Onderzoek en Didactiek Nederlands) een voorbeelddidactiek over wetenschappelijk redeneren in de lessen Nederlands. Deze voorbeelddidactiek is op woensdag 26 maart als een zogeheten ‘Zo kan het ook’ gepresenteerd op het Concours Zo Kan Het Ook, op het Stedelijk Gymnasium in Den Bosch, waarna Willemijn de Wisselbeker voor dit prijswinnende concept in ontvangst mocht nemen.
Inhoudelijke kennis logisch redeneren
- Generalisatie (Ik zie een aantal witte zwanen, daaruit concludeer ik dat zwanen wit zijn.)
- Hypothese (“Alle zwanen zijn wit”)
- Bekrachtigen (Een waarneming van een witte zwaan bekrachtigt deze hypothese; maar kan deze nooit bewijzen. Er kan altijd een tegenvoorbeeld bestaan.)
- Ontkrachten (Ook wel: falsificeren. Een waarneming van een niet-witte zwaan, bijvoorbeeld een zwarte zwaan, ontkracht de hypothese. Hiermee is de hypothese weerlegd: er is bewezen dat de hypothese niet klopt, want blijkbaar zijn niet alle zwanen wit.)
Didactiek logisch redeneren
- Op basis van reeds behandelde stof worden leerlingen uitgedaagd generieke (algemene) uitspraken te doen en op basis hiervan een weerlegbare hypothese te formuleren. Bijvoorbeeld, na lessen over Vondel, Hooft en Huygens: “Zeventiende-eeuwse Nederlandse literatuur werd geschreven door mannen.”
- Leerlingen gaan op zoek naar bronnen (teksten) die samen een corpus voor hun onderzoek kunnen vormen. In dit geval: Nederlandse literatuur uit de zeventiende eeuw.
- Ze onderzoeken het corpus: vinden ze teksten die aansluiten bij de hypothese, dan wordt deze bekrachtigd (maar nooit bewezen, dan zou je alle teksten moeten checken). Vinden ze een tekst die de hypothese ontkracht dan is de hypothese weerlegd.
- De uitkomsten van het bronnenonderzoek en de consequenties voor de hypotheses (bekrachtigd of weerlegd) worden klassikaal besproken in een klassengesprek.
Andere hypotheses, zelfde didactiek
Het voorbeeld hierboven is voor veel klassen wat hoog gegrepen (deze stof wordt vaak in 4V of 5V behandeld), maar gelukkig blijft de didactiek ook overeind in andere leerlagen. Dezelfde aanpak kan namelijk ook voor andere vakinhoud van het vak Nederlands gebruikt worden, bijvoorbeeld bij hypotheses als:
- ”In expressionistische poëzie wordt altijd gebruik gemaakt van synesthesie.”
- “Middeleeuwse teksten rijmen.”
- ”Het boekenweekgeschenk is altijd een novelle.”
- “Het onderwerp van een nieuwsartikel staat altijd in de titel.”
- ”In een betoog lees je altijd eerst het standpunt en dan pas de argumenten hiervoor.”
- ”Iemand die niet rechtop staat tijdens een speech, komt niet overtuigend over.”
Leren in Samenhang
Doel van het Concours van WODN was om te laten zien hoe verschillende eindtermen in samenhang aangeboden kunnen worden. In dit prijswinnende concept komen de volgende drie eindtermen in samenhang aan bod:
| 3 | verwerft en verwerkt doelgericht informatie uit verschillende bronnen. |
| 13 | beoordeelt de overtuigingskracht van argumentatie. |
| 19 | toont inzicht in historische Nederlandstalige literatuur in zijn eigentijdse context en in relatie tot de hedendaagse literatuur en cultuur. |
Presentatie logisch redeneren & weerleggen
De opzet van deze didactiek is in het Concours van de WODN stap voor stap uitgelegd. De daar gebruikte complete presentatie is hier te downloaden.
En die prijs dan?
Zoals gezegd betreft het hier een prijswinnend concept. Maar eerlijk gezegd is dat een beetje fake news.. Alle op het Concours gepresenteerde didactieken hebben de 1ste, 2de of 3de prijs gewonnen. Dat geldt dus ook voor deze didactiek. Het lesplan met onderbouwing heeft de derde prijs gewonnen. Maar goed, toch een mooie erkenning voor het werk aan dit lesvoorstel. 😀
